رویدادهای آیینی با اعتقادات مردم پیوند و رابطه ای عمیق دارد

رویداد محرم آینه آیین ها امروز( ۴ مرداد) با حضور و سخنرانی دکتر محمدحسین ایمانی خوشخو، دبیر شورای هنر و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی، دکتر سهیل محمودی پژوهشگر و نویسنده با محورهای “سیر تحول مرثیه خانی و مرثیه سرایی در ایران”، “محرم و گردشگری آئینی” ، “آیین های محرم در محافل و مجالس تهران” در سالن شهید کاظم آشتیانی دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.

به گزارش سیناپرس، دکتر محمد حسین ایمانی خوشخو، رئیس پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی و دبیر شورای هنر و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم این آیین گفت: در رویکرد فرهنگی، گردشگری یکی از مقوله های فرهنگی است که بر پایه ارتباطات و تعاملات اجتماعی شکل گرفته است.

وی گردشگری فرهنگی را یکی از بزرگترین و سریع ترین بازارهای گردشگری جهانی دانست و افزود: فرهنگ و گردشگری رابطه سودمند متقابل دارند. گردشگری به عنوان یک رسانه فرهنگی؛ یکی از مولفه های فرهنگ محسوب می شود.

وی اظهار داشت: فرهنگ از دریچه گردشگری به عنوان یک منبع، یک گونه گردشگری است. در این نگاه گردشگری بدون بستر فرهنگ رخ نمی دهد. گردشگری از دریچه فرهنگ نیز اقدامی برای توسعه فرهنگ است. گردشگری خود یک فرهنگ و تعامل فرهنگی است.

وی با تاکید بر این موضوع که امروزه گرچه گردشگری درآمدزاست اما هدف اولیه نیست، گفت: هم اکنون در ایران انواع گردشگری فرهنگی همچون میراث، هنری، خوراک، مذهبی و آیینی داریم.  در این میان گردشگری مذهبی گونه های مختلفی مانند عرفان، تبلیغ، زیارت و رویدادهای مذهبی دارد. رویدادها یکی از جاذبه های مهم گردشگری دنیا محسوب می شود. به واسطه رویدادها گونه های مهم گردشگری شناخته می شوند.

ایمانی یادآورشد: در یک رویداد مذهبی سه مولفه حضور افراد، هدف و موضوعیت اهمیت دارد. آیین یکی از جاذبه های مهم در رویدادهای مذهبی به شمار می رود. آیین ها به عنوان اعمال برآمده از باورها هستند. آیین ها نمود بیرونی باورها و اعتقادات نشات گرفته از فرهنگ هستند. رویدادهای آیینی معمولا با اعتقادات مردم پیوند و رابطه ای عمیق دارد. انسان دارای احساس تجربه زیبایی و تجربه دینی؛ و همین احساس هست که هنر آیینی را ایجاد می کند.

رئیس پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع فرهنگی عنوان کرد: گردشگری آیینی نوع خاصی از گردشگری فرهنگی است. آدمی را با اعتقادات و باورهای برخاسته از یک جامعه خاص آشنا می کند. گردشگری آیینی حاصل پیوند سفر با فرهنگ است. سفری است که به واسطه آن انسان موفق به کشف آیین ها اعتقادات و باورهایی می شود که در روح مکان جاری است و ریشه در فرهنگ کهن این مرز و بوم دارد.

وی تاکید کرد: گردشگری آیینی در نگاه اجتماعی-فرهنگی نیز موجب  حفظ انسجام اجتماعی، حفظ تعلق اجتماعی، غنای فرهنگ، حفظ میراث فرهنگی ناملموس، توسعه گردشگری فرهنگی و گرایش جوامع در جهان به رویدادهای فرهنگی می شود. گردشگری آیینی در نگاه اقتصادی نیز باعث فضای بازار عرضه بسیار غنی و متنوع و متعدد می شود که باید تقاضا برای آن ایجاد کنیم. گردشگری آیینی در نگاه سلامت نیز باعث حفظ سلامت روان و حفظ سلامت معنوی می شود.

دبیر شورای هنر و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآورشد: گردشگری آیینی در ابعاد اجتماعی، معنایی، کالبدی، زمانی و مصداقی قابلیت دارد. هنرهای آیینی به گرایش های مختلف پرده خوانی، بسم الله خوانی، مناجات خوانی، تعزیه، هنرهای خاص عاشورایی، زنجیر زنی، سینه زنی و پیشواز خوانی تقسیم بندی می شوند.

وی گفت: این هنرها تنها مربوط به مساجد، امامزاده ها و حسینیه ها نیست بلکه در بازارهای تاریخی، تیمچه ها، کاروان سراهای درون شهری، میدان های شهری و محلی، قهوه خانه های سنتی، زورخانه ها و آرامگاه ها  نیز برگزار می شود. گردشگری آیینی محرم ریشه در فرهنگ تاریخ ایرانیان دارد که می توان به مراسم تعزیه شوش، مشعل گردانی اردبیل، نخل برداری یزد و …. اشاره کرد.گردشگری آیینی محرم در ایران تلفیق فرهنگ، تاریخ، مذهب، هنر قومیت ها و قبیله های مختلف ایران است.

در ادامه دکتر هوشنگ جاوید درباره صنوف آیین‌های مذهبی توضیحاتی داد و گفت: در عرصه مناقب‌خوانی بعد بیست و یک سال صدای بیست و پنج منقبت خوان هفته آینده قرار است از سوی حوزه هنری رونمایی شود و بسیاری از این منقبت خوان‌ها از دنیا رفتند.

وی در ادامه افزود: مسئله الان ما موضوعات تعزیه داری اجتماعی در ایران است که اصلا بدان توجه نکردیم، اصلا نمی‌دانیم چیست، درحالی که سوگواری‌های اجتماعی، سوگواری مذهبی را تقویت کرده، در عین حال که خودش در طول زمان ضعیف شده است. ما حتی در کردستان شیون‌گاه داشتیم الان هم هست، اما ضعیف شده است.

وی به اصناف تعزیه داری اشاره کرد و گفت: زمان‌های سوگواری ما خیلی مهم است که برخی سنتی هستند مثل درو کردن تعزیه عاشورا که دقیق زمانی برگزار می‌شود که بخواهند گندم درو کنند تا محصولشان زیاد شود مانند این مثال فراوان است.

جاوید اظهار داشت: درباره موسیقی اصالت‌ها، ریتم، تلفیق، تیپ و … را داشتیم که اصلا رعایت نکردیم و همه چیز الان رها شده و در واقع از جوان‌ها ایراد هم می‌گیریم که چرا درست رعایت نمی‌کنند، درحالی که اصلا راه درستش را یاد نگرفتند حتی خواندن نوحه خوانی در کشور ما جایگاه خاص از قدیم داشته که بدان بی توجهی کردیم.

این استاد حوزه هنرهای آیینی گفت: تاریخ فقط برای مطالعه نیست، بلکه برای این است که همین چیزها را نشان دهیم، تمام کنسرتها الان بلندگو جلو میگذارند تا برگردان صدا را گروه بشنود و ما قدیم اینها را داشتیم، پس وقتی خواننده آیینی دستش را کنار گوشش می‌گذارد و می‌خواند یعنی چهارهزار و پانصد سال تاریخ که باید آن را بدنیا نشان دهیم.

جاوید توضیح داد: این تاریخ شیون ماست، در جواب آنهایی که می‌گویند در ایران شیون و غم نبوده، باید گفت اصلا مگر چنین چیزی می‌شود ؟ ما پیکرک‌هایی داریم که نشان می‌دهد برای شیون کردن بوده ، حتی آیین کرب زنی داریم برای دوهزار و هفتصد سال پیش که بعد در آیین اسلامی تلفیق شده است.

جاوید یادآور شد: نخستین زنی که بعد واقعه کربلا مرثیه خاص اجرا می‌کند ام‌البنین(س) مادر حضرت عباس(ع) است. در طول سال‌های بعد واقعه هم بین اعراب مرثیه به راه می‌افتاد ، ولی مرثیه‌سرایی ایرانیان قرن اول و دوم هجری وجود داشت، که اینها ناشناخته مانده است، چون به زبان عربی است، ای کاش کسی پیدا شود و این موارد را ترجمه کند. سوگ از کیومرث و فریدون در ایران شروع می‌شود و نخستین سوگواری گروهی به مرثیه سیاوش و سپس به رستم می‌رسد، مرثیه نامه‌نویسی از عهد ساسانی به بعد شروع می‌شود و بعد به دوره اسلامی می‌رسیم. تحول مرثیه در ایران از قرن هفتم شروع می‌شود کسایی مروزی اولین نوحه معروف را دارد که مربوط به کربلاست.

در ادامه سهیل محمودی نیز طی صحبت‌هایی گفت: تهران از سال‌های آغارین قرن نوزدهم دو وجهه عزاداری را دارد، یکی در خانوادهای رجال قاجار است مخصوصا بانوان خاندان‌های خاص و دوم تکیه دولتی‌ها که متاسفانه اینها از بین رفته‌اند، که تنها یک کوچه الان بنامش مانده است، هرچند آن دوره شش هفت هزار نفر را در خود جا می‌داد.

وی در ادامه یادآور شد: نسل عزاداری‌ها در هیئت‌ها شکل می‌گیرد، هییت در جمع کردن مردم مهمتر از مساجد بود. این هئیت‌ها مبنای عزاداری در تهران می‌شوند، حتی چهارپایه خوانی در بازار و هئتت‌ها داشتیم.

در ادامه علی صابر دقایقی به خواندن مرثیه دشتی پرداخت.

بخش پایانی این مراسم نیز به تجلیل از استاد «داود فتحعلی‌بیگی» پیشکسوت عرصه تعزیه و نمایش‌های آیینی و سنتی ایرانی اختصاص داشت که این بخش با حضور دکتر رحمت امینی، تابش، هوشنگ جاوید، دکتر ایمانی خوشخو برگزار شد.