گردشگرى مذهبى، یكى از قدیمی‌ترین و پر رونق‌ترین گردشگری هاى گذشته و حال، در سراسر جهان است كه قدمت آن به تاریخ فرهنگ دینى می‌رسد. اگر به تاریخ سفر‌ها و گردش هاى مذهبى نظری بیفكنیم، به گردش هاى مذهبى، چون فریضه حج و زیارت حرم نبوى، بارگاه ملكوتى امامان شیعه در عراق، عربستان و ایران، مراسم مقدس یونانیان باستان در معابد آپولون و سفرهاى مصریان براى دیدار از فراعنه و ایرانیان باستان به معبد آناهیتا در كنگاور و نظایر آن برمی خوریم كه هر یك به گونه اى، قدمت و رواج این شكل از گردشگری را در میان ملل مختلف نشان مى دهند
تمركز گردشگری مذهبی بر بازدید از اماكن و بنا‌های یادبود یا مقصد‌های مذهبی است و هدف اولیه آن تقویت یك عقیده یا اظهار همراهی با آن است؛ حال آن كه هدف گردشگری معنوی، كاوش عناصری از زندگی است كه در ورای خویشتن فرد قرار دارند و به تعامل جسم و ذهن و روح او كمك می‌كنند. این عناصر ممكن است با دین ارتباط داشته یا نداشته باشند.
اصطلاحات گردشگری مذهبی یا زیارت را می‌توان به عنوان مترادف یكدیگر به كار برد. بسیاری از اماكن، یادمان‌ها و مقصد‌های مذهبی، حتی آن دسته از گردشگران میراث فرهنگی را كه وابستگی‌های مذهبی ندارند، نیز جذب می‌كنند. برخی از گردشگران انگیزه‌های متعددی از بازدید دارند؛ از قبیل باور‌های مذهبی، علاقه به معماری خاص مكان زیارتی و ارزش‌های تاریخی آن. از لحاظ نظری، گردشگری مذهبی تنها بازدیدكنندگانی را شامل می‌شود كه به گروه مذهبی خاصی تعلق دارند و اساساً با هدف افزایش معرفت یا اظهار همراهی با كیش و عقیده خود اقدام به سفر می‌كنند.
عاشورا و گردشگری
آیین‌های مذهبی و دینی در ایران، منابعی قابل اعتنا به شمار می‌آیند که در صورت طرح و اجرای برنامه‌های صحیح و حساب شده، می‌توانند تبدیل به جاذبه‌های گردشگری شوند. ایران از نظر تعداد و تنوع منابع گردشگری کشوری غنی و در نوع خود متفاوت است، ولی داشتن منابع به تنهایی کافی نیست و ارزش افزوده‌ای برای اقتصاد کشور در پی ندارد.
در حوزه گردشگری هم این اصل صادق است و باید منابع را به جاذبه تبدیل کرد. تبدیل منابع به جاذبه آنگاه اتفاق می‌افتد که تمایل دیدن و تجربه از نزدیک چنین نشانه‌ها و عناصری را برای افراد به وجود‌آوریم. به این معنا که با ایجاد یک تصور یا تصویر ذهنی، باید میل و شوق سفر به ایران را در دل کسانی که این کشور را تجربه نکرده‌اند، زنده کنیم که به بیان دیگر چنین کاری، هویت‌بخشی است.
آیین عاشورا و دهه اول محرم به عنوان یکی از این منابع ارزشمند فرهنگی و به‌عنوان یک رویداد مهم مذهبی و با قدمت تاریخی، این پتانسیل را دارد که به یک جاذبه جهانی تبدیل شود. اما این کار قطعاً نیازمند برنامه‌ریزی و مطالعه است.
آیین عاشورا به عنوان یکی از بزرگترین جلوه‌های تبلور فرهنگ دینی-ملی، قرن‌هاست که در ایران برگزار شده است و نکته قابل تامل در این میان، پیوستگی و تداوم برگزاری مراسم عاشورا در تمامی این سال‌هاست. در واقع این مراسم فارغ از شرایط سیاسی و سمت و سوی ایدئولوژیک دولت‌ها، همواره گرامی داشته شده و این دلیلی متقن بر پایگاه و جایگاه مردمی این آیین است؛ ویژگی و مشخصه‌ای که جذابیت چنین مراسمی را دو چندان می‌کند و از این رو می‌تواند تبدیل به محملی شود برای عرضه نماد‌های مذهبی و درون‌مایه‌های فکری مردم ایران و سبب شود جمعیت متنوع‌تری از گردشگران، با اهدافی متفاوت راهی ایران شوند. حصول به این مهم شامل توجه به این نکات است.
اجرای مراسم سنتی ایام محرم به ویژه احیا کردن مجالس تعزیه، نخل‌ها و آیین‌های سنتی روستایی و شهری و قومی در کشور می‌تواند تنوع این موضوع را بیش از پیش برای گردشگر افزایش دهد.
از آنجا که توسعه نیروی انسانی یکی از مباحث مورد نظر توریسم مذهبی می‌باشد، ارائه‌دهندگان خدمات توریسم مذهبی و نیروی کار در این زمینه باید در زمینه مذهبی آموزش دیده و تربیت شوند.
تورگردانان ویژه‌ای برای هدایت گردشگران داخلی و خارجی به منظور بازدید از مراسم تاسوعا و عاشورا تحت آموزش قرار گیرند.
علی رغم آنکه در کشور‌های مسلمان به ویژه کشور‌های شیعه نشین مراسم تاسوعا و عاشورا اجرا می‌گردد ولی هیچ کدام از این مراسم‌ها ویژگی‌های منحصر به فرد مراسم تاسوعا و عاشورا در ایران را ندارد. بنابراین بخشی از بازار هدف ایران در جذب گردشگران خارجی در این ایام باید در کشور‌های اسلامی جستجو شود.
ابراهیم نبیونی، عضو هیئت علمی دانشکده علوم انسانی دانشگاه علم و فرهنگ در یادداشتی به این مقوله پرداخته است.
بدون دیدگاه